HÀNH TRÌNH VƯỢT LÊN SỐ PHẬN

Cháu Lê Thị Hoàng Oanh xin được chụp ảnh với nhà thơ Đỗ Trung Quân (Nhà văn Trần Thôi và Võ Đắc Danh ăn theo)

“Đau đớn quá anh ơi !”. Đó là tin nhắn của đạo diễn Lê Nguyễn Khôi Nguyên từ Vĩnh Long khi đang quay chương trình VƯỢT LÊN SỐ PHẬN. Ban đầu, tôi mời Khôi Nguyên cộng tác với vai trò quay phim vì anh là một ống kính tài hoa. Nhưng sau đó có sự thay đổi vì Nguyên đã từng làm đạo diễn và đang học đại học đạo diễn sắp ra trường. Một gã đầu đinh, tính khí giang hồ, phải thì chơi tới cùng, không phải thì thôi. Một tính cách như thế, tôi không thể ngờ rằng Nguyên có thể mềm lòng đến bật khóc khi tiếp cận với những nhân vật của mình đến mức phải buông tay máy. Nguyên gọi điện nói: “Anh ơi, làm sao có tiền ngay để giúp đứa bé đang bị bướu máu, chậm một ngày là khổ một ngày đối với người ta . . .”. Hôm sau, nhà văn Trần Thôi, tác giả kịch bản gọi điện: “Ông Nguyên xuất tiền túi mua hai chiếc xe đạp cho hai học sinh nghèo ở Long Hồ, ổng bắt tôi đi lựa và bỏ lên xe lôi chở vô cho ổng . . .”

Hôm sau, chúng tôi xuống hiện trường, nhìn hai chiếc xe đạp trong nhà ông Bảy Cưởng mà Nguyên vừa tặng hai đứa cháu ngoại ông, bé Khánh Linh và Vũ Linh, tôi nghĩ không thể nào không hành xử như thế bởi hai đứa bé hàng ngày đi học phải lội bộ trên con đường hơn ba cây số. Hai đứa trẻ mất mẹ, cha bỏ đi biệt xứ, sống với ông bà ngoại mà bà ngoại thì đang nằm trong bệnh viện, ông ngoại hàng ngày ngồi còm lưng nắn từng chiếc cà ràng đem bán để kiếm cơm. Cảnh nghèo khổ như thế trên đất nước nầy không ít, nhưng, trong cảnh nghèo khổ ấy mà hai chị em Linh vẫn bám lớp bám trường để ấp ủ một tương lai, đó chính là câu chuyện mà chúng tôi muốn kể. Linh đang học lớp 11, tôi hỏi cháu định chọn ngành gì trong năm sau, cháu nói sẽ thi vào ngành điều dưỡng. Tôi hỏi vì sao, cháu nói vì đi nuôi bà ngoại trong bệnh viện, thấy mấy cô điều dưỡng dễ thương quá, cháu thích. Nguyên nói nhỏ với tôi, bé Linh bệnh yếu tim, mỗi ngày hai lượt đi về hơn sáu cây số, có hôm về đến nhà là nằm vùi, mặt mày xanh mét, có chiếc xe đạp cũng đỡ cho nó.

Trong ngôi nhà lá rách nát giữa khu vườn tạp, mồ mả vây quanh, hai vợ chồng già. Người chồng bị mù nằm trên ván, bà vợ đi bán vé số mới về. Đó là cha mẹ của cháu Lê Thị Hoàng Oanh, học sinh lớp 10 trường trung học phổ thông Nguyễn Bỉnh Khiêm, ngôi trường nổi tiếng của Vĩnh Long. Nhà rách nát, nhìn đâu cũng thấy màu khói bám vì nấu nướng bằng củi tạp – một mức sinh hoạt mà hiện nay tưởng như không còn tồn tại – và, một sự tồn tại đến không ngờ nữa là nguồn nước sinh hoạt được lấy từ con mương nhỏ sau hè, một con mương được chắn hai đầu bằng bờ đất và hai đầu bên kia là nước thải của các nhà vệ sinh trong xóm.Hỏi sao không gắn đồng hồ nước, chị Ánh, mẹ cháu Oanh nói, có đăng ký nhưng chi phí hơn hai triệu đồng, gia đình không có khả năng.

Lê Thị Hoàng Oanh tan học về, cô bé xuất hiện làm tôi ngỡ ngàng: trắng tinh,xinh đẹp, hồn nhiên trong chiếc áo dài màu trắng. Nhà thơ Đỗ Trung Quân không cầm được nước mắt khi nghĩ rằng bao nhiêu năm rồi Oanh phải tắm giặt với một nguồn nước mà những cô gái cùng trang lứa với cháu chưa chắc gì đã dám rửa tay. Sau khi trao quà của chương trình, Quân móc bóp lấy ra ít tiền đưa cho cháu: “Chú đọc kịch bản, thấy cháu chưa bao giờ biết ăn hủ tíu, thậm chí ăn xôi mà cũng không dám ăn xôi mặn, chỉ dám ăn xôi ngọt mỗi gói một ngàn. Bây giờ chú có một đề nghị: Chiều nay cháu đi chợ mua thịt cá về làm một bữa cơm đãi ba mẹ cháu thay chú, phần còn lại chú thưởng cho tinh thần hiếu học của cháu bằng những tô hủ tíu, những gói xôi mặn . . .” Cô bé lại cười rất hồn nhiên.

Mỗi nhân vật là một số phận, nhưng trong mỗi số phận ấy toát lên một câu chuyện của ý chí, của nghị lực, của lòng nhân ái làm lay động tấm lòng người đi kể chuyện – những tác giả kịch bản, những đạo diễn, những quay phim. Đạo diễn Trần Quế Ngọc khi đi quay bộ phim “Tôi ơi đừng tuyệt vọng” ở Đồng Xoài, nhìn cảnh ông ngoại chăm sóc đứa cháu bại liệt từ thuở lên bốn cho đến khi cháu học lớp 11, hàng ngày ông đưa đón cháu lên xuống chiếc xe lăn, chị đã khóc và vét đến đồng bạc cuối cùng của mình để trao cho nhân vật. Cũng như tác giả kịch bản Mai Hân, khi đi viết về chị Tùng ở Bình Chánh, một người mẹ bán cá, vừa mang bệnh ung thư nhưng phải cam chịu để nuôi ba đứa con ăn học. Chị Mai Hân vừa vận động bạn bè góp tiền cho chị Tùng, vừa xuất tiền túi ra cho chị, và, trong một buổi chiều chạng vạng, chị đã mua hết phần cá còn lại của chị Tùng để sáng hôm sau chị yên tâm nhập viện . . .

Những câu chuyện của các nhân vật với những người làm phim cứ thế hòa quyện, gắn chặt vào nhau, chia sẻ cùng nhau những bài học làm người, biết yêu thương và vượt lên số phận.